Dwie nowelizacje Kodeksu pracy wprowadziły nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej, urlopów, dokumentacji pracowniczej, warunków pracy oraz kontroli trzeźwości. Publikujemy najważniejsze zmiany.
Kontrole trzeźwości
Przepisy dotyczące kontroli trzeźwości pracowników weszły w życie 21 lutego. Dzięki nim pracodawca ma możliwość przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, nawet jeśli pracownik nie okazuje oznak bycia pod wpływem alkoholu. Dotyczy to kategorii pracowników wyszczególnionych w przepisach wewnątrzzakładowych.
W przypadku wszystkich pracowników, badanie trzeźwości będzie dopuszczalne w razie uzasadnionego podejrzenia, że pracownik stawił się do pracy pod wpływem alkoholu albo pił alkohol w pracy. W takiej sytuacji badanie trzeźwości będzie mogła przeprowadzić policja. Samodzielne badanie trzeźwości pracodawca będzie mógł stosować w odniesieniu do pracowników, których praca stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub dla mienia.
Kontrola trzeźwości będzie mogła być przeprowadzana również w miejscu wykonywania pracy zdalnej, jednak wcześniej musi zostać zawarte z pracownikiem porozumienie w tej sprawie.
Analogiczne przepisy dotyczą kontroli pracowników na obecność narkotyków.
Praca zdalna i hybrydowa
Od 7 kwietnia weszły w życie przepisy regulujące pracę zdalną i hybrydową. Według nich praca zdalna będzie mogła być wykonywana w całości lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika. Zasady jej wykonywania powinny zostać określone w porozumieniu z organizacjami związkowymi, regulaminie pracy lub w indywidualnym porozumieniu z pracownikiem.
Co do zasady pracodawca nie będzie mógł odmówić pracy zdalnej rodzicom, którzy wychowują dziecko do czwartego roku życia, rodzicom lub opiekunom osób z niepełnosprawnościami lub kobietom w ciąży. Wyjątkiem od tej zasady są sytuacje, w których udzielenie pracy zdalnej nie będzie możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy.
Pracodawca ma też obowiązek wyposażyć pracownika w niezbędny sprzęt i narzędzia do wykonywania pracy zdalnej oraz zrekompensować m.in. koszty zużycia energii elektrycznej i internetu.
Praca zdalna może być wykonywana na wniosek pracownika lub polecenie pracodawcy. Wykonywanie pracy zdalnej pracodawca może polecić w przypadku obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii oraz z powodu działania siły wyższej np. zniszczenie miejsca pracy na skutek pożaru czy zalania.
Okazjonalna praca zdalna
Również 7 kwietnia weszły w życie zmiany Kodeksu pracy wprowadzające okazjonalną prace zdalną. Zgodnie z nowymi przepisami Pracownik ma prawo do wykonywania okazjonalnej pracy zdalnej przez nie więcej niż 24 dni roku kalendarzowym. Prawo to przysługuje pracownikowi niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju umowy.
Wniosek pracownika dotyczący pracy zdalnej okazjonalnej nie jest wiążący i pracodawca może odmówić jego uwzględnienia.
Urlop opiekuńczy
Od 26 kwietnia pracownik będzie miał prawo do dodatkowych pięciu dni urlopu w roku kalendarzowym. Będzie to urlop opiekuńczy, który można wykorzystać w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej krewnym lub pozostającej we wspólnym gospodarstwie domowym. Urlop ten będzie mógł być wykorzystany jednorazowo lub w częściach. Za czas urlopu pracownikowi nie będzie przysługiwało wynagrodzenie.
Zwolnienie z powodu siły wyższej
Także od 26 kwietnia dwa dni wolnego pracownik będzie mógł wziąć z powodu działania siły wyższej. Dotyczy to m.in. pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Urlop będzie przysługiwał w wymiarze dwóch dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym, z zachowaniem za czas tego zwolnienia prawa do 50 proc. wynagrodzenia, które obliczane jest tak, jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego.
Zmiany w urlopie rodzicielskim
Zmiany w prawie do urlopów, które wchodzą w życie 26 kwietnia dotyczą też prawa do urlopu rodzicielskiego, którego okres nieprzenoszalny będzie wynosił po 9 tygodni dla każdego z rodziców. Zgodnie z nowym Kodeksem pracy kobieta może otrzymywać 100 proc. zasiłek za cały okres korzystania z urlopu macierzyńskiego. W przypadku korzystania z urlopu rodzicielskiego oboje rodzice mają prawo do 70 proc. zasiłku, albo kobieta może złożyć wniosek o wypłacanie jej 81,5 proc. zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego, natomiast dla ojca dziecka za okres 9-tygodniowej nieprzenoszalnej części urlopu przysługuje 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Nowe przepisy zakładają też skrócenie okresu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.
Prawo pracownika do zmiany warunków pracy
Nowelizacja Kodeksu pracy zakłada też, że pracownik po przepracowaniu co najmniej 6 miesięcy, w tym również na podstawie umowy na okres próbny, będzie miał prawo do wystąpienia o formę zatrudnienie z bardziej przewidywalnymi lub bezpieczniejszymi warunkami pracy. Pracodawca będzie musiał odpowiedzieć pisemnie na wniosek w terminie nie przekraczającym jednego miesiąca. Wystąpienie o zmianę warunków pracy nie będzie mogło być podstawą do wypowiedzenia umowy.
Dokumentacja pracownicza
Zmiany w Kodeksie pracy powodują też konieczność prowadzenia dodatkowej dokumentacji pracowniczej. Zgodnie z projektem rozporządzenia, pracodawca będzie miał obowiązek w części B dokumentacji pracowniczej zamieścić wniosek pracownika o zmianę rodzaju umowy o pracę oraz odpowiedzi pracodawcy na wnioski pracownika. Te same zasady gromadzenia dokumentacji dotyczyć będą wniosków pracownika o wskazanie przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę na okres próbny za wypowiedzeniem albo zastosowanie działania mającego skutek równoważny z rozwiązaniem umowy o pracę.
W części B dokumentacji należy również przechowywać dokumenty dotyczące stosowania elastycznej organizacji pracy oraz wnioski pracownika dotyczące ubiegania się i korzystania ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej oraz z urlopu opiekuńczego.
W dokumentacji pracowniczej będą też przechowywane informacje dotyczące kontroli trzeźwości, w przypadku gdy kontrola wykaże, że pracownik był nietrzeźwy.
Nowe świadectwa pracy
Wraz z wejściem w życie nowych przepisów Kodeksu pracy obowiązywać będą też nowe wzory świadectwa pracy. Chodzi o dodanie nowych rubryk, w których pracodawca ma obowiązek zamieścić informacje dotyczące wykorzystania przez pracownika zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej oraz urlopu opiekuńczego. Nowy wzór świadectwa pracy uwzględnia też zmiany wprowadzone w urlopach rodzicielskich.
Dodatkowo pracodawca będzie miał obowiązek zamieścić w świadectwie pracy informację o tym, w jakim wymiarze pracownik korzystał z okazjonalnej pracy zdalnej.
Umowy i obowiązki informacyjne pracodawcy
Wchodząca w życie w kwietniu nowela Kodeksu pracy dotyczy też umów zawieranych z pracownikiem. Zgodnie z nowymi przepisami umowę o pracę na okres próbny można zawrzeć na okres nieprzekraczający: 1 miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy; 2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.
Nowe przepisy nakładają na pracodawcę obowiązek informowania pracownika o wynagrodzeniu, w tym początkowym wynagrodzeniu podstawowym, wszystkich innych elementach składowych wskazanych oddzielnie oraz częstotliwości i sposobie wypłacania wynagrodzenia, do którego pracownik jest uprawniony. Pracodawca będzie musiał też poinformować o szkoleniach oraz długości płatnego urlopu przysługującego pracownikowi.
źródło: PAP
