Prof. Tomasz Paterek to laureat Ig Nobla 2019 w dziedzinie biologii. Nagrodę otrzymał za badania nad zachowaniem karaluchów. Naukowiec pochodzi ze Świdnika, jest absolwentem I LO im. W. Broniewskiego. Obecnie mieszka i pracuje w Singapurze.
Gala odbyła się 12 września, nagrody przyznano na Uniwersytecie Harvarda, już po raz 29.
Nagrody Ig Nobla to humorystyczne odpowiedniki Nagród Nobla za prace naukowe, które najpierw śmieszą, a potem skłaniają do myślenia. Są przyznawane przez czasopismo Annals of Improbable Research. Ideą tych nagród jest popularyzowanie nauki i pokazanie zabawnych aspektów pracy naukowca.
Prace mają najczęściej faktyczną wartość naukową, a ich zabawność jest jedynie dodatkowym atutem.
Karaluchy
Profesor Tomasz Paterek z polskimi naukowcami Agnieszką Górecką i Aleksandrą Urbanek, wraz z badaczami z Australii, Bułgarii, Chin, Singapuru i USA dowiedli, że martwe karaluchy amerykańskie mają inne właściwości magnetyczne niż żywe, co może wskazywać na znaczenie pola magnetycznego w życiu owadów.
Badacze magnesowali zarówno owady żywe, jak i martwe. Namagnesowano je, aby sprawdzić jak ta magnetyzacja zanika. Okazało się, że w żywym karaluchu zanika w ciągu pół godziny, a w martwym nawet dwa dni.
Chodziło o sprawdzenie, jak to możliwe, że karaluchy reagują na zmiany pola magnetycznego. Jedną z hipotez była taka, że wewnątrz ich „ciał” istnieje mechanizm – bardzo mała magnetyczna igła, która jest podłączona do układu nerwowego i obraca się w polu magnetycznym ziemi. Rzeczywiście, okazało, że takie igły są.
Paterek wskazuje, że prawdopodobnie pozostały po termitach, z których ewoluowały.
To nie pierwszy polski akcent w historii Ig Nobli. W 2001 roku w dziedzinie ekonomii nagrodzono dr Wojciecha Kopczuka za pracę na temat związków daty śmierci z podatkiem od spadków (ludzie starają się umierać wtedy, gdy przyniesie to korzyść finansową spadkobiercom).
Inne nietypowe nagrodzone odkrycia
W 2004 r. opublikowano wyniki badań Edwarda Cusslera, który wraz ze swym studentem przeprowadził eksperyment w celu stwierdzenia, czy człowiek pływa szybciej, czy wolniej w lepkiej cieczy przypominającej syrop.
Eksperyment przeprowadzony został w 25-metrowym basenie wypełnionym wodą zmieszaną z 310 kg gumy guarowej. Okazało się, że pływanie w „syropie” jest równie proste co w wodzie i nie zmienia prędkości pływania
W 2001 Karl Kruszelnicki z Uniwersytetu w Sydney, w Australii, przeprowadził badania, które doprowadziły do zrozumienia zjawiska… kłaczków w pępku. Składają się one głównie z włókien z ubioru zmieszanych z komórkami skóry oraz włosami.
Przeciwnie do początkowych hipotez, migrują one do góry od bielizny, a nie do dołu z koszul, bluzek czy podkoszulków. Kierunek ten jest wynikiem tarcia włosków skóry o majtki. Paprochy w pępku nie stwarzają żadnego zagrożenia dla zdrowia człowieka. Za te badania Karl Kruszelnicki dostał Nagrodę Ig Nobla w 2002.
